Mastiek van Chios
Men noemt de hars van de Pistacia lentiscus, variatie “Chia”, Chios mastiek. In het Grieks noemt men de hars “masticha” of “mastiha”.
Dit lijkt sterk op het Italiaanse woord voor kauwen: “masticare”. En dat is precies zoals de hars al eeuwen in gebruik is: om op te kauwen, zoals kauwgom. Ooit is in Nederland de vertaling “mastiek” gekozen.
Dat was al eeuwen geleden, toen de mastiekhars een belangrijk ingrediënt was van vernis. Veel oud Nederlandse kunstschilders gebruikten vernis met mastiek. Maar restaurateurs gebruiken het nu nog steeds bij reparaties van oude olieverf schilderijen.
De Pistacia Lenstiscus is een grote en volle struik, bijna zo groot als een boom. En zoals de naam al doet vermoeden is deze familie van de pistache.
De mastiekbomen kunnen overal groeien, zelfs in Nederland! Maar alleen de variant Chia levert de hoge kwaliteit en veelzijdige mastiekhars. De variatie “Chia”, komt overigens van de naam van het eiland waar deze variant veel voorkomt, Chios. Op Chios, en dan met name in het zuiden, zijn het klimaat en de bodem optimaal voor die variant. Vandaar dat de échte en beste mastiekhars alleen uit het zuiden van Chios komt. Chios mastiek is een streek product met beschermde oorsprongsbenaming (BOB). Chios mastiek komt dus altijd uit Chios. De kwaliteit wordt gegarandeerd door de Mastic Growers Association op Chios. Dat kan omdat vrijwel alle telers hun mastiek aan deze associatie leveren.
Toepassingen van Chios mastiek
Reeds duizenden jaren geleden ontdekte men de voordelen van Chios mastiek. Het bleek bij te dragen aan een goede spijsvertering. Zalfjes met mastiek bleken goed voor de huid en het kauwen op de gestolde stukjes hars hielp om witte en sterke tanden te houden.
Eeuwen geleden ging men er allerlei middeltjes mee maken die goed bleken te helpen. De historische (Griekse) grondleggers van de geneeskunde noemden al de kracht van mastiek.
Reeds eeuwen geleden werden heel veel positieve eigenschappen aan mastiek toegekend. Zo zou het een antibacteriële (betreffende de tandplak-bacterie Fusobacterium en maag-bacterie Helicobacter pylori) werking hebben. Ook zou het een antioxiderende, antischimmel en ontstekingsremmende werking hebben. Maar er zijn nog veel meer eigenschappen aan mastiek toegekend. De meeste daarvan zijn historisch en hebben betrekking op het traditionele gebruik ervan. Maar dat het bijdraagt aan het behoud van een mooie huid, een goede maag- en darmwerking én een goede mondhygiëne is inmiddels wel bewezen.
Onlangs erkende zelfs de EMA dat mastiek een natuurproduct is met positieve invloed op de spijsvertering en de huid.
Inmiddels is mastiek een erkend natuurproduct in de medische wereld. Men ontdekt steeds meer eigenschappen en het aantal toepassingen neemt nog steeds toe. Mede daarom staat er op Chios een onderzoekscentrum dat onderzoek doet naar de vele mogelijkheden van mastiek. Tevens is er een fraai museum op Chios te vinden dat alle aspecten van mastiek toont en uitlegt. Er zijn veel artikelen te vinden over mastiek, zoals dit (nuchtere) artikel van de New York Times.
Mastiek cultuur
Het telen van mastiek is een culturele activiteit. Reeds duizenden jaren is de teelt feitelijk ongewijzigd. Mastiek is van groot belang voor Chios. Een flink deel van de bevolking werkt in de mastiek teelt. Mede daarom staat het (pas sinds 2014) op de wereld erfgoederen lijst van UNESCO.
De mastiek teelt op Chios
Gedurende de hele winter
In de winterperiode vindt de voorbereiding van de mastiekbomen plaats.
Vanaf de oudheid tot de dag van vandaag is er weinig veranderd in het mastiek productieproces. Daardoor is dit proces volledig verbonden met de historische traditie van Zuid-Chios. De mastiekboom is een tamelijk veerkrachtige plant. Daarom groeit hij prima op droge, rotsachtige en arme grond. Zoals in het zuiden van Chios. De wortels zijn net onder de oppervlakte verspreid en kunnen overleven in perioden van droogte. Maar ze zijn zeer gevoelig voor kou en vorst.
De voorbereiding van de mastiekboom begint in de winter met het snoeien van de boomtakken, waardoor de boom een vorm krijgt die geschikt is om eronder te kunnen komen.
Begin van de zomer
Op de grond, onder iedere boom, wordt krijt (witte kalksteen) verspreid. Ongeveer tegelijkertijd wordt de omliggende grond enigszins omgeploegd. Dat ploegen wordt meestal gedaan om het veld van onkruid te ontdoen, op een diepte van maximaal 10 cm. Dit gebeurt niet dieper, omdat de wortels van de mastiekboom zich net onder het oppervlak van de grond bevinden.
Rond juni wordt de omtrek rond de boomstam gereinigd, omdat daar de mastiek zal vallen.
De volgende stap is om krijt op die plek te verspreiden. Daardoor krijgt de gevallen mastiekhars de kans om te drogen. Daarnaast wordt hierdoor het verzamelen makkelijker. Bovendien zorgt die onderlaag van krijt ervoor dat de chemische samenstelling van de mastiek niet verandert.
Half juli – half september
Half juli wordt de bast van de boomstam “verwond” met incisies van 10 tot 15 mm lang en 2 tot 3 mm diep. Afhankelijk van de leeftijd en grootte van de boom zijn dat er tussen de 20 en de 100. Dit gebeurt in een periode van 6 tot 8 weken. Uit deze incisies vloeit heel langzaam de mastiekhars als stroperige druppels op het krijt. Omdat het zo langzaam gaat lijken de druppels op tranen. De bomen (struiken) lijken dan te huilen….
De druppels blijven twee tot vier weken op de grond liggen om te drogen en er genoeg is om ze te verzamelen.
Half september – eind september
Het verzamelen van de mastiek begint meestal half augustus, en het werk begint al heel vroeg in de ochtend. Als je rond een uur of 5 in de ochtend in het zuiden van Chios rijdt, zie je al heel veel pick-uptrucks rijden.
Het eerst verzamelt men de grootste stukjes (dat gebeurt snel en er komt dus heel wat stof, boombladeren en steentjes mee). Ze worden in grote houten pannen verspreid en naar het kwekershuis gebracht om op een droge en koele plaats te worden opgeslagen.
De kleinere stukjes mastiek worden half september verzameld uit de boomstam en vanaf de grond.
Van november tot februari
Het reinigen van mastiek is een moeizame taak die in november begint. Meestal neemt het hele gezin deel en duurt het schoonmaakproces de hele winter door.
Eerst wast men de mastiek en vervolgens maakt men de stukjes één voor één helemaal handmatig schoon, met een klein puntig mes. Daarna gaat het naar de fabrieken voor verdere verwerking.
Pure Chios mastiek en producten met mastiek kopen
Wij leveren de 100% pure Chios mastiek in de vorm van de gestolde druppels hars (de tranen). Maar ook tot poeder gemalen hars. Dit poeder kunt u niet overal kopen. Het is relatief duur en onder invloed van hoge temperatuur kan het gaan plakken. Het is immers een hars.
Dit poeder is sinds enkele jaren steeds meer te vinden in voedingssupplementen. Maar niet vaak in de 100% pure vorm. Veelal mengt men de Chios mastiek met (goedkopere) stoffen tegen klonteren. Of men stopt het in capsules, waardoor de klontering niet opvalt. Echter, mastiek moet zich goed in de maag kunnen verspreiden om optimaal effect te hebben. Daarom is 100% (los) poeder de beste keuze. Bovendien kunt u alleen het pure poeder gebruiken om mee te koken. Of zelfs als grondstof gebruiken voor een klassieke vernis.
Anemos, de pionier op het gebied van Chios mastiek
Wij verkopen de originele verzorgingsproducten van Anemos. Deze fabrikant, op Chios, heeft veel primeurs op zijn naam staan. Bijvoorbeeld de eerste tandpasta en zeep met mastiek. Hun producten zijn zo natuurlijk mogelijk. Zij vermijden (goedkope) chemische stoffen als er een natuurlijk alternatief bestaat, ook als daarvan de prijs hoger is. Daardoor zouden hun producten een stuk duurder moeten zijn. Anemos is puur Grieks en puur Chios. Door hun trots zijn ze tevreden met een bescheiden marge. Wij zijn een grote fan van Chios en Anemos. Daarom houden wij ook de prijzen bewust laag!
Onze producten met Chios mastiek zijn ook allemaal te koop bij CHIOSMASTIEK.NL, onze “oude” site. Daar vindt u overigens nog veel meer authentieke Griekse producten. En niet alleen van Chios.